Osnowa dla projektu procesowego
Można wyraźnie stwierdzić, że bezpieczeństwo procesowe jest osnową każdego projektu procesowego, integrującą wszystkie działy inżynierii procesowej. Daje możliwość wspólnej relacji między tymi działami, a jej zastosowanie narzuca konkretne rozwiązania i w efekcie uzyskuje się kompleksowy projekt procesowy.
W ramach projektu procesowego podejmowane są następujące klasyczne zadania, które zostały wywołane przez wskazane przykładowo poważne awarie:
•    Zastosowanie zasad bezpieczeństwa naturalnego dla optymalnego wyboru skali produkcji, co podkreśla np. awaria we Flixborough, 1974.
•    Optymalizacja wyboru lokalizacji zakładu względem innych zewnętrznych ekosystemów, np. skutki wybuchu w Seveso, 1976.
•    Rozmieszczenie i lokalizacja obiektów procesowych, magazynowych i pomocniczych na terenie zakładu, np. skutki awarii w Mexico City, 1984.
•    Rozmieszczenie, lokalizacja i projektowanie budynków dla pobytu ludzi na terenie instalacji chemicznych, a także zagadnienia utrzymania ruchu i szkolenia pracowników, np. wybuch w BP Texas City, 2005.
•    Zapewnienie bezpieczeństwa poprzez zastosowanie marginesów bezpieczeństwa w projektowaniu pro- cesów i aparatury, np. katastrofa Czernobyl, 1984.
•    Planowanie awaryjne oraz analiza i ocena ryzyka wystąpienia poważnych awarii, np. katastrofa w Bhopal, 1984. •    Projektowanie i eksploatacja instalacji stwarzających poważne zagrożenia dla środowiska naturalnego, np. awaria platformy BP, 2010: katastrofa tankowca Exxon Valdez, 1989.
•    Zarządzanie zmianami w ramach zarządzania bezpieczeństwem procesowym, np. katastrofa platformy Piper Alpha 1984.
•    Zabezpieczenia w zakresie zapobiegania i ograniczenia źródeł zapłonu, np. wybuch zbiornika benzyny, Gdańsk, 2002; wybuch saletry amonowej w West Industries, 2013.
•    Rozwój systemów bezpieczeństwa funkcjonalnego dla uzyskania akceptowanego poziomu ryzyka wg wymagań norm PN-EN 61608 i PN-EN 61511, np. wybuch w BP Texas City, 2005 lub awaria w Bun- cefield 2005.
•    Projektowanie obiektów odpornych na zagrożenia zewnętrzne, np. Fukushima, 2011.

Seveso III – nowe wyzwania
Dla realizacji tych i nowych zadań konieczna jest specjalistyczna wiedza i doświadczenie w zakresie bezpieczeństwa procesowego, dobre regulacje prawne w celu zapewnienia bezpieczeństwa i przestrzegania zasad ochrony środowiska, a także efektywny system nadzoru nad ich implementacją. Od 2015 roku czekają nas nowe wyzwania związane z implementacją nowej dyrektywy Seveso III, która położy jeszcze mocniejszy nacisk na systemy zarządzania bezpieczeństwem, poprzez wykorzystanie systemu zarządzania ryzykiem procesowym. Jakie są więc dalsze perspektywy rozwoju bezpieczeństwa procesowego? Po prostu – dokąd idziemy?

* * *

Tak więc przyszły program tematyczny bezpieczeństwa procesowego jest niezwykle szeroki, atrakcyjny
naukowo i ekonomicznie oraz wymagający; może być on również drogą do nowoczesności. Pytanie, czy w aktualnym stanie polskiej nauki i edukacji jesteśmy w stanie sami wypełnić te zadania, tym bardziej, że kształcenie i edukacja w Polsce w zakresie bezpieczeństwa procesowego jest bardzo rozdrobnione i ograniczone – nawet w jednostkach naukowych w zakresie inżynierii procesowej i chemicznej (jedynie Politechnika Łódzka oferuje pełny program w zakresie wszystkich kategorii studiów oraz w zakresie studiów podyplomowych). Wydaje się, że potrzebne jest nowe podejście organizacyjne poprzez utworzenie silnego intercentrum badawczo-szkoleniowego, które grupowałoby naszą rozdrobnioną w różnych ośrodkach kadrę specjalistów, a także pozwalałoby jej startować i uczestniczyć w różnych wspólnych programach krajowych i międzynarodowych. Mamy już spory zalążek takiego centrum, a mianowicie Międzynarodowe Centrum Bezpieczeństwa Chemicznego, którego głównym zadaniem jest promowanie oraz koordynowanie prac badawczych, rozwojowych i produkcyjnych na rzecz nowoczesnych rozwiązań w dziedzinie szeroko rozumianego bezpieczeństwa chemicznego i ochrony obiektów na poziomie międzynarodowym. Bezpieczeństwo procesowe i chemiczne może stać się polską specjalnością, a zagadnienie zapewnienia bezpieczeństwa to interes każdej firmy, który może być osiągnięty wspólnym wysiłkiem i może być świad- czony dla wielu odbiorców. Tylko praca zespołowa w dziedzinie bezpieczeństwa procesowego, dzielenie się doświadczeniem i osiągnięciami – co stanowi jedną z głównych paradygmatów bezpieczeństwa  – może przynieść istotne korzyści dla zakładów pracy, społeczeństwa i gospodarki narodowej.

fot. Grupa LOTOS

Więcej przeczytacie Państwo w magazynie Chemia Przemysłowa 4-5/2014