Według globalnych prognoz światowe rynki chemiczne będą rosnąć. W Europie najszybszego rozwoju sektora oczekuje się w Europie Środkowo-Wschodniej, w tym w Polsce.

Azja i Ameryka zagrożeniem

Europejska chemia ma jednak do pokonania bariery związane z coraz mocniejszą pozycją przedsiębiorstw azjatyckich i amerykańskich oraz problemami wysokich cen gazu i postępujących zaostrzeń unijnej polityki klimatycznej.

Polska zaś dodatkowo mierzy się z wyzwaniem wzmocnienia innowacyjności branży oraz zwiększenia udziału produktów wysoko zaawansowanych w eksporcie. Za granicę wciąż sprzedajemy głównie wyroby niskomarżowe, podczas gdy konkurencja stawia na rozwój produktów specjalistycznych.

Polska musi mieć plan

By utrzymać dobrą pozycję, polska chemia musi postawić na długoterminowy plan rozwoju innowacyjności, prowadzący do zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstw w długim okresie oraz płynnej adaptacji do stale zmieniających się warunków rynkowych i preferencji odbiorców.

Rozwój technologiczny w branży chemicznej ma kluczowy wpływ na zwiększenie jakości oferowanego produktu, redukcję kosztów operacyjnych oraz budowę szerszego portfela produktów. Jest on również ściśle połączony z procesem wyszukiwania nowych przewag konkurencyjnych. Dlatego aktywność badawczo-rozwojowa polskich przedsiębiorstw powinna być zorientowana na wzmocnienie strategicznych przewag rynkowych.

Trzy źródła przewagi rynkowej

W segmencie chemicznym mówimy zazwyczaj o trzech źródłach przewag rynkowych. Silną pozycję budują przedsiębiorstwa, które zagwarantują sobie dostęp do tanich surowców, jak gaz czy ropa; wykorzystują zmiany na rynku, na przykład te determinowane przez pojawiające się regulacje, bądź – są liderami w zakresie rozwoju i wdrażania nowych produktów i rozwiązań technologicznych.

W rywalizacji na wysoko energochłonnym rynku chemii, dostęp do odpowiedniego zaplecza surowcowego odgrywa ogromną rolę. Największe światowe korporacje chemiczne, a także kilka polskich, przenoszą miejsca produkcji bliżej źródeł tanich surowców, głównie gazu bądź ropy. Korzystając z preferencyjnych stawek kupowanej energii, gwarantują sobie silniejszą pozycję wyjściową w walce o klienta. W sytuacji gdy koszty nabycia np. gazu przez polskie przedsiębiorstwa chemiczne są znacznie wyższe niż ich konkurentów z Europy Zachodniej i USA, ich skuteczną odpowiedzią może być dywersyfikacja dostaw tego surowca poprzez wykorzystanie alternatywnych źródeł z krajów arabskich, Norwegii i USA.

Ponadto, polskie spółki powinny szukać możliwości wykorzystania R&D jako środka poprawy efektywności zużycia energii. Dobrym przykładem jest tu PCC Rokita, która rozwija nowoczesną technologię membranową, umożliwiającą zastąpienie mniej energooszczędnych rozwiązań opartych o technologię rtęciową.

Popyt wzrośnie

Oszczędzanie energii i ekologia to trendy, których nie da się już dziś ignorować, przygotowując strategię biznesową, zwłaszcza w sektorze produkcyjnym czy budowlanym. Selena, wrocławska spółka działająca w segmencie chemii budowlanej, umiejętnie wykorzystuje wzrastający w UE popyt na rozwiązania ekologiczne. Niedawno wypuściła na rynek nowatorski produkt oparty o technologię redukcji elektrosmogu, pozwalającej na trwałe zminimalizowanie szkodliwego wpływu sztucznych pól magnetycznych. Wpisuje się on w obowiązujący kurs polityki klimatycznej UE i jej ostatnią dyrektywę, nakazującą podjęcie działań dążących do ograniczenia oddziaływania pola magnetycznego w otoczeniu pracowników. Selena świetnie zagospodarowuje w ten sposób wzrost zapotrzebowania na tego typu rozwiązania technologiczne.

Innym obszarem o dużym potencjale wzrostu jest dziś szybko rozwijający się segment tworzyw biodegradowalnych. Prognozy rynkowe, uwzględniając obecny kierunek zmian w zakresie zmian legislacyjnych UE, mówią dziś o prawdopodobnym, 3-krotnym wzroście popytu na tego typu produkty do końca 2020 roku. 

Azoty w gronie liderów

Firmy wykorzystujące i wdrażające najnowsze rozwiązania technologiczne są w stanie zaoferować produkty najwyższej jakości, a także zoptymalizować własny proces produkcyjny. Na polskim rynku tak działa Grupa Azoty. Puławski koncern chemiczny z powodzeniem utrzymuje wysoką pozycję na rynku sprzedaży nawozów, dołączając w ostatnich latach do grona europejskich liderów. Jest to możliwe w głównej mierze dzięki zastosowaniu odpowiedniej strategii rozwojowej – skoncentrowaniu się na produkcji nowocześniejszych, bardziej złożonych produktów o wyższej wartości dodanej. Stawiając na specjalizację i wysoki poziom zaawansowania technologicznego produkowanych chemikaliów, Azoty są w stanie skutecznie rywalizować z zagranicznymi koncernami korzystającymi z niższych cen gazu.

Jak pokazują przykłady, obszar prac badawczo-rozwojowych może być źródłem trwałej przewagi rynkowej dla polskich przedsiębiorstw. Dobrze zarządzane inwestycje w R&D, służące jako narzędzie wejścia na rynki z wysokimi barierami jakości, wykorzystywane są np. przez Polwax na rynku parafin. Polityka systematycznego podnoszenia jakości produktów realizowana przez to przedsiębiorstwo pozwala mu spełniać stale rosnące, rygorystyczne wymagania jakościowe obecne w przemyśle spożywczym. Konsekwentny rozwój technologii i koncentracja na wybranym segmencie umożliwiają w tym przypadku wytworzenie i utrzymanie trwałej przewagi rynkowej. Jest to również sposób na zagwarantowanie skutecznej ekspansji geograficznej i ulokowania na atrakcyjnych rynkach rozwijających się. Na przykład PCC Rokita (wiodący w regonie producent polioli) założyła niedawno w Tajlandii spółkę joint venture, która ma pomóc śląskiej firmie w zwiększeniu sprzedaży poprzez wejście na rynki Azji Południowo-Wschodniej.

Artykuł został również opublikowany w numerze 5/2017 dwumiesięcznika "Chemia Przemysłowa".