Jedną z relacji powstania szkła, znamy z przekazu rzymskiego historyka Pliniusza Starszego (23 p.n.e. – 79 n.e.) – autora szczególnie poczytnej starożytnej encyklopedii - Historii Naturalnej (Naturalis Historia) – według którego feniccy żeglarze płynący z ładunkiem kamiennego natronu (węglanu sodu), używanego do mumifikowania zwłok, rozpalili wieczorem ognisko na piaszczystej, nadmorskiej plaży u stóp pojawiającej się wielokrotnie na kartach Biblii góry Karmel. Nie mając na czym położyć naczynia, w którym chcieli uważyć wieczorną strawę, sięgnęli po kamienie przewożone na statku. Rano znaleźli błyszczące szklane paciorki, powstałe w wyniku reakcji piasku z minerałami zawartymi w skale. Tak powstał nieznany im wcześniej materiał – szkło.

Choć historia ta brzmi prawdopodobnie wiadome jest, że sztuka wyrobu szkła była znana człowiekowi znacznie wcześniej niż odkryli ją Fenicjanie – archeolodzy ustalili, że zaczęto produkować je najpierw w starożytnej Mezopotamii około 3,5 tys. lat p.n.e. Pierwszymi surowcami jakie wykorzystywano do jego produkcji były podgrzany piasek oraz popiół – materiał był matowy i brak mu było przejrzystości. Współcześnie wiadomo, że historia opowiadana przez historyka Starszego miała swoje uzasadnienie: gdy badano brzegi rzeki Belus okazało się, że
w nadrzecznym piasku znajdują się małe ilości wapnia i sody, dzięki którym w połączeniu ze stopionymi minerałami uzyskano szkło.

Jak powstaje szkło?
Masa szklana powstaje z połączenia piasku kwarcowego, węglanu sodu i węglanu wapnia, topników: tlenek boru i tlenek ołowiu rozpuszczonych do płynnej postaci w bardzo wysokiej (ok.1500 °C) temperaturze. Aby uzyskać szkło odpowiedniego koloru do masy szklanej dodaje się jeszcze minerały zawierające tlenki różnych metali. I tak:
• szkło zielone zawiera związki żelaza(II) i chromu(III),
• szkło niebieskie zawiera związki kobaltu(II),
• szkło fioletowe zawiera związki manganu(VII),
• szkło żółte zawiera związki kadmu i siarki,
• szkło czerwone zawiera związki selenu, związki miedzi(I),
• szkło bezbarwne – do piasku dodaje się utleniaczy (np. azotan(V)sodu) oraz związków o barwie dopełniającej (fizyczne odbarwienie szkła),
• szkło czarne zawiera związki manganu lub kobaltu,
• szkło „kryształ” zawiera związki ołowiu,
• szkło żaroodporne zawiera związki glinu.

Odpowiednio uformowana masa szklana po wystudzeniu zastyga w pożądaną trwałą formułę.

Szkło i odpad
Szkło nie tylko stanowi idealny materiał do przechowywania i pakowania produktów spożywczych, gdyż jest prawie obojętne chemicznie i nie wchodzi w reakcje z przechowywanymi w nim substancjami, ale również huty szkła są jednymi z nielicznych zakładów produkcyjnych, które praktycznie nie produkują odpadów produkcyjnych. Odrzucone podczas kontroli jakości wyroby stają się w postaci stłuczki szklanej surowcem wykorzystywanym w procesie produkcji nowego asortymentu.

Co kilkanaście lat pojawiają się nadal ważne wynalazki, które usprawniają proces produkcji szkła, ale zasadniczo jednak go nie odmieniają. Coraz większe znaczenie ma natomiast różnica między szkłem przemysłowym, produkowanym masowo w oparciu o najnowsze techniki a szkłem artystycznym, które im bardziej tradycyjnie powstaje, tym jest bardziej cenione.

Źródło: Huta Szkła Zawiercie, Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie

K. Przezdziecka, Z. Węglowski, Krzemowe rodzeństwo – szkło i ceramika, Warszawa: WSiP 1987