Są jednak trzy obszary badawcze, wskazane przez samych liderów zespołów i laboratoriów, wokół których szczególnie skupiają się wysiłki badawcze pracowników Instytutu.

Z satysfakcją informujemy, że od 1 lutego 2024 r. uruchomiliśmy projekt „Klastry Doskonałości,” nową formułę współpracy pomiędzy naszymi zespołami i laboratoriami specjalistycznymi IChF PAN. Klastry składają się z co najmniej 5 zespołów naukowych lub laboratoriów, które podejmują tematy zgodne z jednym z kluczowych obszarów II filaru programu Horyzont Europa (program finansowania badań naukowych Unii Europejskiej na lata 2021-2027).

Klastry Doskonałości są istotnym elementem koncepcji funkcjonowania IChF PAN na lata 2023-2027 przedstawionej przez Dyrektora Instytutu, dr hab. Adama Kubasa, podczas jego inauguracyjnego wystąpienia przed Radą Naukową Instytutu w październiku 2023. Wskazał on, że kluczową misją Instytutu podczas realizacji zadań statutowych jest dążenie do doskonałości naukowej poprzez:

(1) Promowanie najwyższej jakości badań, w tym wspieranie naukowców w podejmowaniu ambitnych problemów badawczych.

(2) Rozwój zaplecza laboratoryjno-aparaturowego.

(3) Wspieranie rozwoju kadr naukowych i administracyjnych.

(4) Wypracowywanie rozwiązań wspierających transfer wiedzy do otoczenia społeczno-gospodarczego.

„Doskonałość naukowa nie jest możliwa bez współpracy naukowej – najpierw wewnątrz jednostki a w kolejnym kroku współpracy zewnętrznej (krajowej i międzynarodowej). Klastry doskonałości są platformą wsparcia dla zespołów i laboratoriów poprzez poznawanie i rozwijanie know-how dostępnego w instytucie. Tematyka klastrów została wskazana przez liderów jednostek tworzących poszczególne klastry – każdy z zespołów może teraz osadzić swoje badania w kontekście obszaru badawczego zidentyfikowanego przez instytucje finansujące naukę w Europie jako kluczowy. Jedną z naszych motywacji do powołania klastrów jest dążenie do zwiększenia liczby i konkurencyjności wniosków grantowych składanych przez naukowców w IChF PAN, ze szczególnym uwzględnieniem grantów europejskich składanych w partnerstwach. Jest to ważne ze względu na niewystarczające finansowanie nauki na poziomie krajowym. Takie podejście pozwala z jednej strony na konsolidację naszej narracji związanej z wnioskami grantowymi, a z drugiej strony w naturalny sposób (jako podejście oddolne) pokazuje obszary specjalizacji IChF PAN.” – podkreślił dr hab. Adam Kubas.

Ponadto, w opinii Dyrektora Instytutu, ten ostatni aspekt jest bardzo istotny dla przygotowania Instytutu do ew. zmian prawnych w ekosystemie naukowym w Polsce. Rolę Instytutu widzi on jako miejsce prowadzenia badań naukowych, które prowadzą do wytworzenia rozwiązań mających realny wpływ na nasze życie. Nie jest to możliwe bez zbudowania „masy krytycznej” w wybranym obszarze badawczym. Te obszary na najbliższe lata wskazują utworzone klastry, jednak struktura i działanie klastrów są na tyle elastyczne, że będzie je można dostosować w prosty sposób do zmieniającego się otoczenia społeczno-gospodarczego. Celem długofalowym jest tutaj trwałe osadzenie IChF PAN w sieci najlepszych jednostek naukowych na świecie co pozwoli Instytutowi przekształcić się z lokalnego lidera badań na pograniczu chemii, biologii i fizyki do globalnie rozpoznawalnej instytucji naukowej tworzącej ekosystem dla uprawiania interdyscyplinarnych badań, mających potencjał wpłynąć na jakość naszego życia.

Mamy przyjemność zaprezentować trzy nowo utworzone Klastry Doskonałości w IChF PAN:

1. Zaawansowane biomateriały i technologie dla zdrowia, koordynowany przez prof. dr hab. Agnieszkę Michotę-Kamińską.

Klaster ten skupia 12 grup i 2 laboratoria zainteresowane badaniami podstawowymi i aplikacyjnymi w medycynie i diagnostyce. Jednostki tworzące klaster specjalizują się w komplementarnych obszarach badawczych: matrycach czujników do próbek biologicznych, spektroskopii Ramana wzmocnionej powierzchniowo do diagnostyki medycznej, obrazowaniu biomedycznym in vivo, biofabrykacji tkanek i materiałów biokompatybilnych, mikroprzepływach i zminiaturyzowanych modelach tkanek, dynamice wewnątrzkomórkowej nośników leków i środków terapeutycznych, wzroście i ewolucji bakterii chorobotwórczych, nowych środkach przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych oraz wpływie zanieczyszczeń powietrza na zdrowie.

2. Fotonika i procesy indukowane światłem, koordynowany przez dr Sylwestra Gawinkowskiego.

Klaster ten skupia 7 grup badawczych i jedno laboratorium, których wspólnym celem jest zgłębienie zasad fizycznych leżących u podstaw procesów fotonicznych i indukowanych fotonami, osiągnięcie ich precyzyjnej kontroli i zastosowanie ich w ultraczułych technologiach detekcji. Klaster zakłada opracowywanie przedkomercyjnych prototypów nowych źródeł światła i wysoce czułych systemów detekcji, które będą wykorzystywać procesy indukowane światłem.

3. Kataliza i materiały dla zrównoważonego rozwoju, koordynowany przez Prof. dr hab. inż. Juana Carlosa Colmenaresa Quintero.

Głównym celem tego klastra, zrzeszającego 11 grup badawczych i 5 laboratoriów, jest rozwój i charakteryzacja nowych materiałów jak również badanie procesów katalitycznych. Szczególny nacisk zostanie położony na zrozumienie mechanizmów reakcji w katalizie w różnych ścieżkach aktywacji (na przykład: termo-, foto-, elektro-, mechano-chemicznie i ich kombinacji) ze zwróceniem uwagi na ich energetykę, dynamikę, strukturę powierzchni i przejścia fazowe przy użyciu komplementarnej kombinacji różnych technik instrumentalnych. Połączone zostaną wysiłki teoretyczne i eksperymentalne w celu zrozumienia molekularnych podstaw mechanizmu działania badanych katalizatorów/materiałów, niezależnie od zaangażowanych faz (homogenicznych i heterogenicznych).

Główne cele działania Klastrów Doskonałości to:

• Zwiększenie liczby i konkurencyjności aplikacji grantowych składanych przez naukowców IChF, ze szczególnym uwzględnieniem grantów europejskich i/lub składanych w partnerstwach europejskich.
• Wzmocnienie potencjału badawczego IChF PAN w kluczowych obszarach badawczych istotnych dla Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA).
• Zacieśnienie współpracy badawczej pomiędzy zespołami, w tym zwiększenie wewnętrznej dostępności aparatury badawczej.
• Dostosowanie programu kształcenia doktorantów do nowych strategicznych obszarów badawczych IChF PAN.
• Konsultacja i proponowanie partnerstw strategicznych oraz towarzyszących im potencjalnych inwestycji.