Nowe przepisy obowiązujące na lata 2023-2025 wprowadziły szereg istotnych zmian, mających na celu poprawę bezpieczeństwa i efektywności transportu materiałów niebezpiecznych. Umowa ADR, cyklicznie aktualizowana od 1957 roku przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ (UNECE), jest kluczowym dokumentem regulującym te kwestie.

Dotychczasowe normy ADR

ADR to międzynarodowa umowa regulująca przewóz drogowy materiałów niebezpiecznych, która została po raz pierwszy przyjęta przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ (UNECE) w 1957 roku. Przepisy ADR są aktualizowane co dwa lata, aby uwzględniać najnowsze technologie i najlepsze praktyki w zakresie bezpieczeństwa transportu. Normy ADR obejmują klasyfikację, oznakowanie, pakowanie, dokumentację i szkolenia odnośnie przewozu materiałów niebezpiecznych.

Co obejmują normy ADR?

• Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych. Podział na klasy w zależności od rodzaju zagrożenia (np. materiały wybuchowe, gazy, ciecze łatwopalne).
• Oznakowanie i etykietowanie. Wymagania dotyczące etykiet i oznaczeń ostrzegawczych na opakowaniach.
• Pakowanie. Specyfikacje dotyczące opakowań, które muszą być używane do przewozu różnych klas materiałów niebezpiecznych.
• Dokumentacja przewozowa. Wymagania dotyczące dokumentacji towarzyszącej transportowi, w tym karty charakterystyki materiałów niebezpiecznych.
• Szkolenia. Obowiązki dotyczące szkolenia kierowców i personelu zaangażowanego w przewóz materiałów niebezpiecznych.

Nowe przepisy ADR 2023

W styczniu 2023 roku weszły w życie nowe przepisy ADR, które wprowadzają szereg zmian mających na celu poprawę bezpieczeństwa i efektywności przewozu materiałów niebezpiecznych. Szczególnie warto zwrócić uwagę na: aktualizację listy towarów niebezpiecznych, nowe przepisy dotyczące doradcy do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych (DGSA), zmiany w konstrukcji i wyposażeniu pojazdów oraz zaktualizowane procedury załadunku i rozładunku.

Ważne zmiany dotyczyły też przewozu baterii litowo-jonowych, dla których zastosowano ułatwienia przewozu towarów toksycznych. – Obecnie szacowanie ich ilości może opierać się na podstawie nośnika ilości. Kolejna zmiana dotyczy maszyn i sprzętu zawierającego towary niebezpieczne – jeżeli zawartość przekracza poziom LQ, to należy nadać im nr UN. Na skutek nowelizacji wygasł okres przejściowy dotyczący pełnomocników dengerous goods. Należy też powiedzieć o dopuszczeniu pojazdów hybrydowych do przewozu cystern. W ADR drogowym będzie rosło znaczenie hybryd i samochodów elektrycznych. Wraz ze wzrostem braku wybuchowości, ciągniki elektryczne będą sukcesywnie woziły cysterny inne niż AT – wyliczał Bartłomiej Sporysz podczas debaty Polskiego Instytutu Transportu Drogowego.

Wymagania dla doradców DGSA

Od 1 stycznia 2023 roku wszyscy nadawcy materiałów niebezpiecznych, w tym brokerzy i agenci transportowi, muszą wyznaczyć doradcę do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych (DGSA). Ten wymóg kończy okres przejściowy, który rozpoczął się 1 stycznia 2019 roku (przepis 1.6.1.44).

Zgodnie z pkt 6.2 załącznika nr 1 do ustawy z dnia 19 października 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych, niewyznaczenie doradcy przez nadawcę stanowić będzie naruszenie warunków transportu drogowego towarów niebezpiecznych. Jest to zatem podstawa do udzielenia kary pieniężnej w wysokości 5 tys. zł.

Naczynia ciśnieniowe

Wprowadzono nowy podrozdział 1.1.4.7, który integruje zapisy umowy wielostronnej M318, pozwalając na przewóz butli spełniających wymagania przepisów federalnych USA do państw będących stronami ADR. Przewóz takich butli musi być odpowiednio oznakowany, a butle te nie mogą być po terminie ważności badań.

Dodano i zaktualizowano definicje dotyczące naczyń ciśnieniowych oraz materiałów używanych w ich produkcji, takie jak:

• „Butla powlekana";
• „Ciśnienie robocze";
• „Naczynie kriogeniczne zamknięte”;
• „Kontener – cysterna wielka";
• „Tworzywo sztuczne z recyklingu".

Nowe przepisy przejściowe obejmują m.in. zapalniki elektroniczne UN 0511, 0512 i 0513 oraz przewóz towarów niebezpiecznych dużego ryzyka klasy 1. Butle acetylenowe wyprodukowane przed 1 lipca 2023 roku, które nie spełniają nowych wymagań oznakowania, mogą być nadal używane do następnego badania okresowego.

Na liście towarów niebezpiecznych pojawiły się ponadto nowe pozycje, takie jak UN 3550 DIWODOROTLENEK KOBALTU, PROSZEK; wykreślono też niektóre z nich, jak UN 1169 EKSTRAKTY AROMATYCZNE CIEKŁE. Zmieniono również opisy wybranych materiałów, np. dla UN 2426 AZOTAN AMONU CIEKŁY.

Przepisy szczególne

Nowe przepisy szczególne, takie jak 396, 397, 398 i 676, dotyczą specyficznych materiałów i warunków przewozu. Przykładowo, przepis 396 odnosi się do dużych przedmiotów zawierających gaz niepalny nietrujący, które mogą być przewożone z podłączonymi butlami do gazu z otwartymi zaworami.

Wprowadzono również nowe wymagania dotyczące dokumentacji przewozowej oraz oznakowania naczyń ciśnieniowych i pojazdów. Na przykład, dokument przewozowy musi zawierać określone zapisy, takie jak „ILOŚĆ OSZACOWANA ZGODNIE Z 5.4.1.1.3.2” – tylko w przypadkach, gdy ilość odpadów jest oszacowana.

Zmiany są również widoczne w konstrukcji pojazdów przewożących materiały niebezpieczne, które obejmują pojazdy zasilane bateriami oraz dodatkowe wyposażenie bezpieczeństwa, takie jak systemy gaśnicze i środki ochrony osobistej. Co ważne: elektryczny układ napędowy musi spełniać wymagania Regulaminu ONZ nr 100.

Poza tym wprowadzono nowe procedury dotyczące załadunku, rozładunku oraz przewozu materiałów niebezpiecznych, aby zapewnić zgodność z najnowszymi standardami bezpieczeństwa.

Zmiany dla nadawców baterii litowo-jonowych

Usunięto wymóg umieszczania numeru telefonu na znakach ostrzegawczych dla nadawców baterii litowo-jonowych, co upraszcza oznakowanie opakowań. Od 2023 roku wymagane jest jedynie umieszczanie numeru UN.

Baterie litowo-jonowe wchodzą w skład klasy 9 ADR. Poza nimi są tam także materiały jak: azbest, napinacze wstępne pasów bezpieczeństwa czy poduszki powietrzne. – Dla baterii litowo-jonowych wprowadzono szczególny przepis 188. Jeżeli jedno ogniwo (najmniejszy element) ma możliwość magazynowania energii nie większą niż 20 Wh, a bateria (składa się przynajmniej z dwóch ogniw), ma możliwość magazynowania nie więcej niż 100 Wh – to już jest pierwszy punkt, aby wyłączyć taką baterię z przepisu. Mamy dużo takich urządzeń, baterii, które się stosuje do urządzeń, np. wkrętarek, telefonów. Ze względu na to, że są one trochę mniejsze (mają mniejszą możliwość magazynowania energii) – jest to pierwszy krok, aby je wyłączyć. Przy transporcie muszą być zapakowane w urządzenie i zabezpieczone przed zwarciem. To daje możliwość wyłączenia. Stosuje się także odmienne oznaczenia dla towarów wyłączonych – tłumaczył podczas Konferencji Przewoźników w Szczecinie Tomasz Kosiłko, inspektor w Centrum Szkolenia Kierowców Zawodowych.

Utylizacja odpadów ADR klasy 9

Utylizacja odpadów ADR rozpoczyna się w zakładzie utylizacji. Jak wskazuje Polski Instytut Transportu Drogowego, w Polsce można zutylizować tylko około 1/30 wyprodukowanych baterii, więc większość trafia do Niemiec, co wymaga transgranicznego zgłoszenia i odpowiednich dokumentów. Ryzyko wypadku podczas transportu zużytych baterii rośnie ze stanem ich zużycia, dlatego nadawca musi dokładnie sprawdzić, czy nie stanowią zagrożenia. – Na tę chwilę niestety baterie są w niewielkim stopniu recyklingowane. Po wejściu rozporządzenia, recykling baterii ma się odbywać na skalę masową, więc i przewóz będzie wówczas stosunkowo większy. Należy także zaznaczyć, że pojawią się nowe kategorie baterii – obecnie mamy baterie nowe i zużyte, a będą jeszcze baterie używane, nadające się do innego użycia niż pierwotne. Aby być na bieżąco należy śledzić aktualizowane przepisy ADR. Zagrożenie na dzień dzisiejszy stanowi gromadzenie wszelkiego typu baterii. W nowym rozporządzeniu pojawi się zapis o wyraźnym rozdzieleniu rodzajów baterii, czyli oddzielenie baterii litowych od pozostałych – swoją perspektywę dla PITD przedstawiał Krzysztof Kłeczek, doradca ADR.

Zmiany dla nadawców odpadów niebezpiecznych

Wprowadzono zmiany ułatwiające przygotowywanie dokumentacji w przypadku przewozów odpadów. Nowe przepisy pozwalają na oszacowanie ilości odpadów, gdy dokładne zmierzenie nie jest możliwe, pod warunkiem spełnienia określonych warunków.

Ponadto w nowej edycji Umowy ADR usunięto przepis V6 dotyczący przewozu DPPL w pojazdach zamkniętych lub przykrytych opończą, zastępując go przepisem V15, który dopuszcza przewóz DPPL w pojazdach lub kontenerach zamkniętych.

Z kolei pojazdy FL przewożące skroplone i sprężone gazy palne oraz pojazdy EX/III muszą być wyposażone w automatyczny system gaśniczy przedziału silnikowego oraz osłony termiczne kół, aby zapobiec bezpośredniemu i pośredniemu oddziaływaniu ognia na przedział ładunkowy.

Wskazówki dla przedsiębiorstw i kierowców

Zapewnienie zgodności z nowymi przepisami jest nie tylko obowiązkiem prawnym, ale również kluczowym elementem zarządzania ryzykiem w transporcie materiałów niebezpiecznych. Warto o tym pamiętać przy organizacji przewozu. O czym jeszcze trzeba wiedzieć?

1. Warto wejść w rynek ADR

Należy się przebranżowić, ponieważ niedługo będzie to standardem. Firmy transportowe niestety boją się towarów niebezpiecznych ze względu na częstsze kontrole i niezbędne szkolenia. Jest to niesłuszne. Należy poszerzać swoją działalność wspierając się przy tym dobrym, mądrym i doświadczonym doradcą – mówił PITD Tomasz Kosiłko.

Dlaczego? Bo obecnie brakuje technologii usprawniających przewóz towarów ADR. Mowa głównie o klasie 9. Eksperci na Konferencji Przewoźników przewidywali jednak, że rynek stworzy miejsce na nowe zabezpieczenia i technologie. Wzrost popularności rowerów i hulajnóg elektrycznych zwiększa zainteresowanie bezpieczeństwem transportu ADR.

2, Trzeba pilnować dokumentacji

Upewnij się, że wszystkie dokumenty przewozowe są zgodne z nowymi przepisami ADR. Aktualizuj listy przewożonych towarów, dokumenty klasyfikacyjne oraz instrukcje bezpieczeństwa.

3. Należy zadbać o szkolenie DGSA

Zapewnij regularne szkolenia dla doradców ds. bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych. Upewnij się, że DGSA są na bieżąco z najnowszymi przepisami i praktykami.

4. Sprawdzaj oznakowanie i pakowanie

Sprawdź, czy używane opakowania i etykiety są zgodne z nowymi przepisami. Każde opakowanie powinno być właściwie oznakowane, według aktualnych numerów UN i klas towarów.

5. Weź pod uwagę częste kontrole pojazdów

Regularnie kontroluj stan techniczny pojazdów używanych do przewozu materiałów niebezpiecznych. Zwracaj szczególną uwagę na systemy bezpieczeństwa i wyposażenie ochronne.

6. Wykorzystaj cross-docking

Cross-docking polega na eliminacji procesu magazynowania podczas dostawy towaru. Dostarczony ładunek jest zaraz po przyjęciu do danego magazynu przygotowywany i kierowany do dalszej wysyłki.

W przypadku ładunków niebezpiecznych można je przechowywać bez zabezpieczeń tylko przez 48 godzin. Uszkodzony towar trzeba odpowiednio zabezpieczyć przed dalszym transportem. Magazyny działające na zasadzie cross-dockingu muszą przestrzegać przepisów IMDG Code dotyczących segregacji towarów i ich ładowania. Oznaczenie kontenera i odpowiedzialność za to spoczywa na załadowcy, pakującym i nadawcy, co podkreślali w trakcie debaty PITD eksperci: Frederic Kowalski z Adecon i Bartek Kowalczykowski z DGM Polska.

7. Wdrażaj procedury awaryjne

Wprowadź i regularnie aktualizuj procedury awaryjne. Upewnij się, że wszystkie osoby zaangażowane w przewóz materiałów niebezpiecznych są przeszkolone w zakresie postępowania w sytuacjach awaryjnych, takich jak wypadki czy wycieki.

8. Inwestuj w szkolenia dla kierowców

Należy zmienić podejście do zwiększającej się liczby towarów niebezpiecznych, jak środki ochrony roślin czy ilość baterii. Inwestycja w szkolenie kierowców i wyposażenie według norm ADR umożliwia przyjęcie nowych towarów. Firmy transportowe powinny się przebranżowić, bez obawy o częstsze kontrole i szkolenia, wspierając się doświadczonym doradcą. – Jeśli mamy określoną flotę i określoną liczbę kierowców należy zastanowić się, czy przy stale zwiększającej się liczbie towarów niebezpiecznych nie powinniśmy zmienić swojego podejścia. Wiele przedmiotów, które do tej pory nie były towarem niebezpiecznym, takim właśnie się staje. Przykładem na to są środki ochrony roślin. Inwestycja w szkolenie kierowców i wyposażenie samochodów według norm ADR to najlepszy możliwy na tę chwilę kierunek. W tym momencie daje nam to możliwość przyjęcia towarów, których normalnie nie moglibyśmy przyjąć – zaznaczał Krzysztof Kłeczek.

***

Nowe przepisy ADR na lata 2023-2025 wprowadzają znaczące zmiany mające na celu poprawę bezpieczeństwa przewozu materiałów niebezpiecznych. Przedsiębiorstwa działające na tym rynku muszą dostosować swoje procedury i wyposażenie, aby spełniać nowe wymagania. Regularne szkolenia, aktualizacja dokumentacji oraz właściwe oznakowanie i pakowanie towarów są kluczowe dla zapewnienia zgodności z nowymi przepisami i minimalizacji ryzyka podczas transportu.

Jednak ADR może być też szansą na nowe zlecenia dla firm transportowych. Warto już teraz wejść w rynek ADR i zdobywać specjalizacje,  gdyż prawdopodobnie stanie się to standardem w najbliższych latach. Firmy wciąż obawiają się towarów niebezpiecznych z powodu częstszych kontroli i szkoleń, ale te obawy są niesłuszne. Przy przestrzeganiu przepisów, regularnej kontroli pojazdów, aktualizowaniu wiedzy i procedur można wejść w bardzo intratny rynek przewozowy.

 

Artykuł został opublikowany w czasopiśmie Kierunku Chemia 3/2024