CERN – czysta nauka

Europejska Organizacja Badań Jądrowych (CERN) (fr. Organisation Européenne pour la Recherche Nucléaire) w Genewie, powstała w 1954 roku i jest obecnie jednym z największych laboratoriów badawczych na świecie. Działalność CERN to czysta nauka, poszukiwanie odpowiedzi na najbardziej podstawowe pytania dotyczące przyrody: Co to jest materia? Skąd się bierze? W jaki sposób tworzy skomplikowane obiekty, takie jak gwiazdy, planety czy istoty ludzkie? Zadaniem CERN jest dostarczanie fizykom wiązek cząstek o wysokich energiach, by mogli wykorzystywać je do swoich eksperymentów. Pod tym względem laboratorium CERN jest bezkonkurencyjne, posiada bowiem największy na świecie kompleks połączonych ze sobą akceleratorów i odpowiednie detektory.

Naukowcy w CERN badają miliony niezwykłych zderzeń, by zrozumieć, w jaki sposób około 15 miliardów lat wcześniej Wszechświat stał się taki, jakim go teraz widzimy.

Warto zauważyć, że w latach 1964–1991 Polska jako jedyny kraj bloku wschodniego miała w CERN oficjalny status państwa obserwatora (w latach 1954–1961 członkiem CERN była Jugosławia). Pełnoprawnym członkiem CERN Polska została 1 lipca 1991. Obecnie do organizacji tej należy dwadzieścia państw.

Polscy fizycy w CERN

Europejska organizacja zatrudnia 2600 stałych pracowników oraz około 8000 naukowców i inżynierów z ponad 80 krajów W CERN pracuje  około dwustu Polaków, z czego większość na stypendiach. Polscy fizycy są autorami lub współautorami jednej dziesiątej prac dotyczących badań prowadzonych w CERN – uczestniczą między innymi w konstrukcji detektorów ALICE, ATLAS i CMS wchodzących w skład Wielkiego Zderzacza Hadronów.

Dumą napawa nas fakt, że we wrześniu 2012 roku na Przewodniczącą Rady CERN wybrano prof. Agnieszkę Zalewską z Instytutu Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie; funkcję tę sprawuje od 1 stycznia 2013 roku. Jest ona pierwszym badaczem z Europy Środkowo-Wschodniej, a zarazem pierwszą kobietą na tym stanowisku.

Dla obserwacji reakcji chemicznych

Wielu ludzi uważa, że badania prowadzone w CERN nie mają wpływu na ich życie, jednakże nowe technologie opracowane na potrzeby CERN znajdują wiele zastosowań, m.in. w:

- technikach obrazowania używanych w medycynie,
- obserwacjach w czasie rzeczywistym reakcji chemicznych (synchrotronowe źródła promieniowania rentgenowskiego),
- neutralizacji odpadów nuklearnych źródłami wysokoenergetycznych protonów.

CERN miał również ogromny wkład w rozwój Internetu. To tu powstała idea World Wide Web i tu Tim Berners-Lee stworzył pierwszą przeglądarkę stron WWW.

Wycieczka do miasteczka naukowców

CERN jest właściwie miasteczkiem naukowców rozlokowanym na olbrzymiej przestrzeni, które mieli okazję w lipcu zwiedzić pracownicy Wyższej Szkoły Komunikacji i Zarzadzania w Poznaniu, studenci Politechniki Poznańskiej oraz pracownicy firmy POZYTRON.

 W trakcie wizyty uczestnicy wycieczki mieli możliwość dyskusji z wybitnymi polskimi naukowcami pracującymi w CERN. Zwiedzali hale i obiekty, w których realizowane są m.in. projekty: CCC i AMS (obecnie detektor AMS pracuje na  Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ISS), Europejskie Centrum połączeń sieci Internet, wystawę edukacyjną Mikrokosmos.

 Poszukiwanie osobliwej cząstki

Jednym z głównych kierunków badań jest poszukiwanie osobliwej cząstki, zwanej bozonem Higgsa. Wierzy się, że poznanie „mechanizmu Higgsa" pozwoli wyjaśnić zagadnienie początku masy we Wszechświecie. Prowadzone są również badania nad cząstkami supersymetrycznymi oraz obserwacje kosmologiczne. Szuka się też odpowiedzi na zagadkę antymaterii.

Akcelerator pozwala zajrzeć w głąb materii i badać jej strukturę. LHC, czyli z angielskiego Large Hadron Collider - Wielki Zderzacz Hadronów - to największy na świecie akcelerator znajdujący się na granicy francusko-szwajcarskiej 100 m pod ziemią. Ma obwód 26 659 metrów, a rozpędzane w nim protony osiągają 99,99% prędkości światła i okrążają pierścień akceleratora 11 345 razy na sekundę. Gdy dochodzi w nim do zderzenia protonów, wydziela się energia 14 teraelektronowoltów, a w każdej sekundzie takich zderzeń następuje 60 mln!

* * *

Czasem warto tak na chwilę oderwać się od naszych codziennych zajęć i spróbować zrozumieć otaczający nas świat. Pomyśleć jaki mechanizm wytwarza światło słoneczne, zastanowić się nad grawitacją, poszybować myślami w przestrzeń kosmiczną.

 

fot. Materiały własne autora