W grudniu 2018 roku na Uniwersytecie Stanforda odbyła się interesująca konferencja na temat wzrostu znaczenia minerałów dla bezpieczeństwa gospodarczego. Obok naukowców wypowiadali się na ten temat eksperci z przemysłu i agencji rządowych. Ich zdaniem ryzyko zakłóceń łańcucha dostaw silnie wzrasta, a zakłócenia te mogą mieć wiele form, w tym ekonomicznych i politycznych. Krytyczne i rzadkie minerały są często produktami ubocznymi znacznie większych operacji mineralnych, takich jak pozyskiwanie miedzi, więc jeśli spada cena miedzi, to produkcja tych krytycznych elementów będzie również zagrożona. Ważne jest także to, że produkcja wielu istotnych elementów koncentruje się w zaledwie kilku państwach, przede wszystkim w Chinach, które wydobywają 93% światowych pierwiastków ziem rzadkich. Gdyby porty w Chinach zostały zniszczone przez klęski żywiołowe, takie jak tsunami, miałoby to poważne konsekwencje dla światowego handlu tymi pierwiastkami i w konsekwencji – dla wiodących gospodarek. Dlatego np. w takich krajach jak USA rośnie znaczenie mapowania obecności minerałów za pomocą najnowocześniejszych geofizycznych narzędzi obrazowania, takich jak LIDAR i obrazowania hiperspektralnego. Prace te powinny się szybko rozpocząć, ze względu na istnienie około 12-letniego opóźnienia pomiędzy odkryciem złóż danego minerału a uruchomieniem jego produkcji.

Uczestnicy konferencji na Uniwersytecie Stanforda wskazali, że w ograniczeniu ryzyka perturbacji w łańcuchu dostaw mogą pomóc trzy rodzaje innowacji:

• powiększające wydobycie. Naukowcy wykazali, że warstwy gliny w dużych kraterach super-wulkanicznych na całym świecie (utworzony przez poważne erupcje prowadzącą do zawalenia się ujścia wulkanu) zawierają duże osady litu. Jeśli zostanie opracowana technologia taniego wyodrębnienia litu z gliny, to nastąpi dywersyfikacji globalnej podaży litu, który jest obecnie produkowany głównie w Chile i Australii ze źródeł innych niż glina, co może istotnie zmienić rynek litu w przyszłości,
• redukujące odpady. Innowacje technologiczne mogą również przyczynić się do zmniejszenia odpadów krytycznych minerałów na etapie produkcji. Na przykład około połowa neodymu, wykorzystywanego w materiałach magnetycznych ląduje na podłodze w fabryce, ponieważ tak wygląda produkcji magnesu,
• zmniejszające zużycie. Naukowcy i inżynierowie badają sposoby dalszego zminimalizowania ilości krytycznych i rzadkich minerałów potrzebnych do elektroniki.

Należy podkreślić, że administracja amerykańska nie czeka z założonymi rękoma na rozwój wydarzeń, lecz też bierze sprawy w swoje ręce. Na koniec grudnia 2017 prezydent Stanów Zjednoczonych, Donald Trump opublikował rozporządzenie wykonawcze „Strategia federalna w celu zapewnienia bezpiecznych i niezawodnych dostaw krytycznych minerałów”, w którym w sekcji 3 (Polityka) czytamy między innymi: „Polityką rządu federalnego będzie zmniejszenie podatności Narodu na zakłócenia w dostawach krytycznych minerałów, które mają strategiczny wpływ na bezpieczeństwo i dobrobyt Stanów Zjednoczonych. Stany Zjednoczone będą kontynuować tę politykę [..] poprzez:

a) identyfikację nowych źródeł krytycznych minerałów;
b) zwiększenie aktywności na wszystkich poziomach łańcucha dostaw, w tym poszukiwanie, wydobycie, koncentracja, separacja, tworzenie stopów, recykling i ponowne przetwarzanie kluczowych minerałów;
c) zapewnienie, że nasi górnicy i producenci mają elektroniczny dostęp do najbardziej zaawansowanych danych topograficznych, geologicznych i geofizycznych na terytorium USA [..]
d) usprawnienie procesów leasingu i udzielania pozwoleń w celu przyspieszenia poszukiwań, produkcji, przetwarzania, ponownego przetwarzania, recyklingu i rafinacji krytycznych minerałów.” W ślad za tym rozporządzeniem, amerykański instytut geologiczny (USGS) opracował i opublikował w maju 2018 listę 35 minerałów, uznanych za krytyczne dla bezpieczeństwa narodowego USA i gospodarki.

Uczestnicy konferencji w Stanfordzie są zdania, że rząd amerykański powinien uruchomić analogiczny program wsparcia innowacyjnych technologii pozyskiwania tych minerałów do tego, który doprowadził do uniezależnienia się USA od importu gazu i ropy naftowej. Warto śledzić dalszy rozwój wydarzeń i wyciągać lekcje dla Polski.

Materiał zamieszczony na Blogu Napedzamyprzyszlosc.pl - Głównego Ekonomisty PKN ORLEN - Adama Czyżewskiego