Sortownie – ważne ogniwo recyklingu, które w przypadku pożaru generuje olbrzymie koszty

Na wstępie warto powiedzieć, dlaczego dziś rozważamy temat sortowni odpadów. Wspomniane wyżej Rozporządzenie MSWiA jest jedynie następstwem zmian, jakie następują w naszym kraju pod kątem recyklingu. Znowelizowana ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nałożyła na gminy wyraźną podwyżkę wymaganego poziomu recyklingu. W tym roku to jest już poziom 50%. Z tego względu śmieci komunalne (te zmieszane, jak i sortowane), muszą być poddawane procesom recyklingowym w miejscach zagospodarowania odpadami.

Procesy te realizują przystosowane do tego sortownie, które najczęściej stanowią integralną część całego kompleksu zakładu zagospodarowania odpadów. Przykładowa linia sortowni składa się z:

• Rozrywarki do worków
• Kabiny wstępnej segregacji
• Sita bębnowego
• Separatorów optopneumatycznych
• Separatora balistycznego
• Separatora metali Fe oraz ALU
• Kabiny doczyszczającej
• Kabiny frakcji >300mm
• Prasy belującej

Wymogi stawiane przez przepisy prawa, związane z poziomem recyklingu, niejako stawiają konieczność uruchamiania nowych sortowni tam, gdzie ich jeszcze nie było, lub modernizacji istniejących instalacji, aby były w stanie osiągnąć wymagany pułap.

Co się jednak stanie, gdy pożar strawi taką sortownię? Boleśnie przekonał się o tym w 2016 roku Zakład Gospodarki odpadami S.A. w Bielsku-Białej. Ogień, który powstał w kontenerach z odpadami, objął znaczną część hali wraz z całą infrastrukturą służącą do sortowania śmieci. Milionowe straty to nie jedyny koszt, jaki powstał w wyniku tragedii. Wciąż należało zapewnić zgodne z harmonogramem usługi komunalne dla mieszkańców, a jednocześnie odebrane śmieci musiały zostać odpowiednio zagospodarowane. Rzecznik urzędu miasta Tomasz Ficoń wypowiadał się wręcz, że jest to problem firmy wywozowej, sortowni oraz urzędu miasta. Wypowiedź tę można uszczegółowić, mówiąc, że:

• Sortownia utraci swój zysk, ponieważ do czasu odbudowy obiektu nie będzie mogła przyjmować wielu frakcji odpadów
• Dodatkowe koszty poniosą firmy wywozowe, zmuszone transportować odpady do dalej położonej sortowni
• Koszty firm wywozowych zapewne były więc renegocjowane z urzędem miasta, który również musiał ponieść koszty podpisania umowy z zastępczą sortownią, która przejęła ciężar zagospodarowania odpadów z Bielska-Białej

Jak więc widać skutki pożaru w sortowni odpadów nie dotyczą tylko bezpośrednio właściciela instalacji, ale są odczuwane również przez inne firmy i instytucje.

Dlaczego dochodzi do pożarów w sortowniach odpadów?

• Sortownie odpadów, tak samo jak pozostałe części instalacji w zakładach zagospodarowania odpadami, charakteryzują się wysokim ryzykiem wystąpienia pożaru. Wynika ono z następujących przyczyn:
• Na terenie takich instalacji występuje wysoka gęstość obciążenia ogniowego ze względu na zgromadzenie dużej ilości materiałów palnych na stosunkowo niewielkiej powierzchni
• Trudno jest określić i kontrolować skład odpadów oraz wydzielanych z nich gazów, a to oznacza, że trudno przewidzieć co spowoduje pożar oraz jaki materiał zostanie nim objęty. Częstą przyczyną pożarów, która jest wymieniana przez straż pożarną, jest samozapłon wydzielanych gazów.
• Duży udział w wymienionej w powyższym punkcie problemie mają firmy wywozowe, które niejednokrotnie ukrywają jedne odpady w drugich, aby „pozbyć się problemu”. To sprawia, że do sortowni trafiają materiały, które stwarzają zagrożenie pożarowe, na które dana linia sortownicza nie jest przygotowana.
• Ze względu na powyższe zróżnicowanie materii, która zaczyna się palić, pożary te są gwałtowne i szybko się rozprzestrzeniają
• Podczas rozrywania worków oraz rozdrabniania odpadów występują siły tarcia tym większe im twardsze tworzywa, czy metale są rozdrabniane przez wały i ostrza w rozdrabniaczach. Powstałe w ten sposób gorące cząstki mogą być oczywistym źródłem pojawienia się pożaru.
• Podobne siły tarcia prowadzące do powstania zapłonu mogą pojawić się na taśmach transportowych, czy też podczas transportu odpadów koparko-ładowarkami na linie sortowni. Te ostatnie są ryzykownie nie tylko ze względu na siły tarcia, ale również na dostarczenie pożywki dla ognia pod postacią tlenu. Przed sortowaniem zdarza się, że śmieci długo leżą bez przenoszenia ich. Jeśli znajdą się wśród nich odpady chemiczne, biologiczne, czy też np. uszkodzone baterie, zaczynają one wytwarzać ciepło, które przy poruszeniu śmieci otrzymuje dopływ tlenu, dzięki któremu możliwy jest zapłon.

Oczywiście nigdy nie da się zdiagnozować i w pełni wyeliminować ryzyka wystąpienia pożaru. Czasem pożar w miejscach przetwarzania i składowania odpadów rozpoczyna się w zupełnie niecodzienny sposób. Tak było 4 lipca 2020 roku w Przysiece Polskiej, kiedy to niedopałek papierosa wyrzucony z jadącego obok pociągu zapoczątkował 14-godzinny pożar w firmie zajmującej się recyklingiem odpadów.

Czego dotyczy Rozporządzenie MSWiA?

Ze względu na fakt, iż w ostatnich latach mieliśmy w Polsce znaczny wzrost pożarów w miejscach przetwarzania i składowania odpadów, MSWiA zdecydowało się wydać nowe Rozporządzenie. Wprowadza ono szereg wymagań dotyczących zabezpieczenia przeciwpożarowego tych obiektów. Nowością, która musi być wdrożona, jest m.in. wymaganie zamontowania Stałego Urządzenia Gaśniczego. Rozporządzenie wprowadza także m.in. określone wymagania dotyczące stosowania systemów sygnalizacji pożarowej oraz urządzeń alarmowych, czy oddymiających.

Jakie zabezpieczenia sprawdzą się w sortowni odpadów?

Dotychczasowe pożary w sortowniach i miejscach gromadzenia odpadów bardzo klarownie pokazywały, jak niebezpieczne są to obiekty w momencie wystąpienia pożaru. Ogień rozchodzi się gwałtownie i szybko zajmuje duży obszar. Pożar powoduje duże i trujące zadymienie, które zawsze jest potencjalnie niebezpieczne dla otaczającego środowiska. Ze względu na niejednolity rodzaj materiałów palnych, nigdy nie wiadomo, w którą stronę pożar się rozejdzie, a także czy nie dojdzie dodatkowo do eksplozji. Dlatego tak ważne jest odpowiednie zabezpieczenie tych instalacji odpowiednimi systemami ppoż. Pytanie jest jakimi?

• Należy zastosować specjalne, przeznaczone bezpośrednio do gaszenia w halach magazynowych instalacje zraszaczowe.
• Nieskuteczne w takich warunkach okazują się systemy gaszenia wodą. Topniejący plastik, którego w sortowniach odpadów jest duże nagromadzenie, tworzy niejako „skorupę”, po której spływa woda, nie dostając się w głąb hałdy śmieci.
• Skuteczne jest za to gaszenie pianą, która dzięki strukturze rozlewiskowej, dobrze radzi sobie z dotarciem do głębszych warstw śmieci, gdzie często rozprzestrzenia się pożar.
• Gaszenie pianą posiada także zaletę związaną z mniejszym zapotrzebowaniem na powierzchnię pod zbiornik z wodą. W tego typu instalacjach zwykle występuje maksymalne wręcz wykorzystanie terenu, dlatego mniejszy zbiornik, spełniający jednak jednocześnie wymogi przeciwpożarowe, spotyka się często z dużą aprobatą u inwestora

Istotne we wczesnym wykryciu niebezpieczeństwa będą odpowiednie czujki dymu i temperatury, czy też nawet kamery termowizyjne. Pozwolą one na szybką reakcję gaśniczą. W przypadku czujek dymu istnieje jednak ryzyko, że często nagromadzony w dużych ilościach pył i kurz może inicjować fałszywe alarmy.

Co warto sprawdzić, przygotowując się do modernizacji związanej z instalacją zabezpieczeń przeciwpożarowych?

Przede wszystkim należy podkreślić, jak ważna jest wizyta potencjalnego wykonawcy instalacji na obiekcie. Taka wizja lokalna pozwala dokładnie sprawdzić, jak wygląda obiekt inwestora, co później znacznie ułatwia zaproponowanie dedykowanych rozwiązań. Kolejnym jej plusem jest możliwość bezpośredniej rozmowy pomiędzy przedstawicielami inwestora i firmy wykonawczej, która często prowadzi do scementowania wzajemnego zaufania, lub też powoduje, że inwestor nabierze słusznego dystansu do firmy, która nie wzbudza zaufania.

Drugą istotną kwestią dla wielu firm jest sprawdzenie kompleksowości złożonej przez potencjalnych wykonawców oferty. Zamontowanie instalacji przeciwpożarowej wymaga konieczności przeprowadzenia wielu prac na obiekcie inwestora. Są to m.in. wykonanie fundamentu pod zbiornik i pompownię, dostarczenie zbiornika i pompowni, poprowadzenie sieci p.poż w ziemi, doprowadzenie zasilania do zbiornika, wykonanie instalacji wewnątrz hali, czy też prace związane z automatyką instalacji. Warto zawsze się upewnić, czy potencjalny wykonawca proponuje kompleksową ofertę, czy też w którymś momencie będzie trzeba skorzystać z innych wykonawców.