Jednym z takich rozporządzeń jest właśnie rozporządzenie REACH. Na czym polega i jak uzyskać z nim zgodność?

 

Rozporządzenie REACH – wyjaśnienie

REACH to jedno z rozporządzeń UE, które przyjęto w celu poprawy ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska przed zagrożeniami w formie chemikaliów. Oprócz tego promuje ono alternatywne metody oceny zagrożeń stwarzanych przez substancje, aby zmniejszyć liczbę badań wykonywanych na zwierzętach. REACH to skrót od: Registration (rejestracja), Evaluation (ocena), Authorisation (autoryzacja) i Restriction of Chemical (ograniczenie chemikaliów). Weszła w życie dnia 1 czerwca 2007 roku i obejmuje każdy produkt wprowadzony do obrotu po tym terminie.

REACH stosuje się do wszystkich substancji chemicznych wchodzących w skład produktów, które są wprowadzane na rynek. Nie dotyczy to wyłącznie substancji używanych w procesach przemysłowych, ale też tych bezpośrednio dotyczących konsumentów, np. w farbach, produktach czyszczących, ubraniach, meblach, urządzeniach elektrycznych. W ramach REACH substancje chemiczne dzieli się na 2 kategorie:

• substancje niewprowadzone „non-phase-in”, czyli te substancje, które nie zostały wyprodukowane lub wprowadzone na rynek przed wejściem w życie przepisów REACH
• oraz substancje wprowadzone „phase-in”, czyli wszystkie substancje uwzględnione w EINECS lub te, które wyprodukowano we Wspólnocie, lecz nie wprowadzono na rynek w ciągu ostatnich 15 lat lub też tzw. nie-polimery, o których mowa w Dyrektywie 67/548

Tak jak w przypadku każdej innej normy, której zgodność należy zadeklarować w ramach certyfikacji CE, tak i REACH zobowiązuje do przeprowadzenia badań firmy/producentów. W celu zachowania zgodności z tym rozporządzeniem, przedsiębiorcy muszą zidentyfikować ryzyko związane z substancjami, które chcą wprowadzić na rynek UE, oraz właściwie nim zarządzać. Są więc zobowiązani do wykazania na żądanie organów kontroli, w jaki sposób można bezpiecznie stosować daną substancję oraz do przekazania użytkownikom informacji o środkach zarządzania owym ryzykiem.

 

Sposób funkcjonowania REACH

REACH to zbiór procedur zbierania i oceny informacji o właściwościach oraz zagrożeniach związanych z substancją. Zobowiązuje przedsiębiorstwa do rejestrowania stosowanych przez nie substancji w Europejskiej Agencji Chemikaliów, czyli ECHA. Wymaga to złożenia wniosku do ECHA. Następnie agencja ocenia poszczególne rejestracje pod względem zgodności z przepisami, za to kraje członkowskie UE mogą w tym okresie wnosić o dokonanie oceny wybranych substancji, aby wyjaśnić obawy związane z potencjalnymi zagrożeniami dla zdrowia ludzi lub środowiska, które owe substancje mogą powodować.

Po otrzymaniu wniosku, organy i komitety naukowe ECHA dokonują oceny, czy istnieje możliwość zarządzania ryzykiem związanym z substancjami. Później wydają werdykt: jeśli zagrożeniem da się zarządzać, ECHA wydaje właściwe zalecenia i dopuszcza substancję do użytku w obrocie. Jeśli jednak nie można zarządzać danym ryzykiem, organy mogą wprowadzić zakaz stosowania substancji oraz ograniczyć stosowanie lub uzależnić je od uprzedniego uzyskania zgody.

 

Wpływ REACH na działalność gospodarczą

REACH dotyczy ogółu określonych substancji, dlatego wpływa na wiele branż i gałęzi gospodarki. Często są to również takie działalności, których przedstawiciele nie myślą o sobie jako o mających związek z chemikaliami.

Tak jak inne rozporządzenia, tak i REACH zawiera zestaw obowiązków, które muszą spełniać wskazane grupy podmiotów dążące do uzyskania możliwości stosowania znaku CE na produktach:

a) Producent — producenci chemikaliów, również wyłącznie na własny użytek, lub nawet wyłącznie na eksport muszą sprawdzić, czy ich działalność nie wykorzystuje substancji zakazanych lub takich, na które nałożono ograniczenia (zarówno w procesie produkcji, jak i w produkcie końcowym). Aby to zrobić, zalecane jest wykonanie badań w akredytowanym laboratorium. Tylko w ten sposób przeprowadzone badania będą uznane przez europejskie i krajowe organy nadzoru rynku.

b) Importer — realizując import towarów spoza UE/EOG, należy pamiętać, że według przepisów unijnych importer musi zapewnić, że produkt jest bezpieczny, ponieważ to on wprowadza produkt na rynek. Musi więc uzyskać od oryginalnego producenta wszystkie wymagane certyfikaty, aby móc na żądanie wykazać zgodność z rozporządzeniem. Jeśli jednak producent nie posiada wymaganych certyfikatów, należy albo nakazać mu ich wykonanie, albo wykonać je samemu, przy czym w większości przypadków wiąże się to z opóźnieniami i kosztami. Co więcej, zdarzają się sytuacje, w których producent spoza UE nie wie, co i jak powinien wystawić. Wówczas trzeba samemu przygotować odpowiedni dokument i przekazać go producentowi.

c) Dalsi użytkownicy (użytkownicy końcowi) — warto zdawać sobie sprawę, że rozporządzenie REACH nakłada obowiązki kontrolne nie tylko na początku łańcucha dostaw, ale też na kolejne jego etapy. Zalecane jest więc bieżące, regularne sprawdzanie spisu substancji, na które nałożono ograniczenia lub zakazano ich stosowania. Jeśli natkniemy się na jakąś, która występuje w naszym produkcie, należy niezwłocznie poddać produkt badaniom bądź uzyskać certyfikaty na zgodność z dyrektywą REACH od dostawców lub podwykonawców. Do tej kategorii nie zalicza się dystrybutor oraz konsument.

d) Przedsiębiorstwa z siedzibą poza UE — firm mających siedzibę poza terytorium UE nie dotyczą obowiązki wynikające z REACH (również wtedy, gdy eksportują swoje produkty na obszar celny Unii Europejskiej). Odpowiedzialność za spełnienie obowiązków wynikających z REACH, takich jak np. odpowiednia rejestracja produktu, spoczywa na importerach z siedzibą w Unii Europejskiej lub na wyłącznym przedstawicielu producenta nieunijnego z siedzibą w Unii Europejskiej.

 

Dokumenty, których można wymagać od kontrahenta

Jeśli chcemy zabezpieczyć się na wypadek kontroli organów ochrony rynku, powinniśmy uzyskać od kontrahenta dokumenty potwierdzające, iż otrzymywany produkt spełnia warunki rozporządzenia REACH. Będą to na przykład:

• raporty bezpieczeństwa chemicznego — sporządzane dla substancji rejestrowanej, jeżeli jest ona produkowana lub importowana w ilości co najmniej dziesięciu ton rocznie,
• karty charakterystyki dla mieszaniny niebezpiecznej — sporządzane w języku urzędowym państwa członkowskiego, na którego terytorium substancja jest wprowadzana do obrotu (art. 31 ust. 5 rozporządzenia). Kiedy więc dostawcą będzie firma z Niemiec, karty charakterystyki musi przekazać w języku polskim,
• oceny narażenia i charakterystyki ryzyka zgodnie z art. 14 rozporządzenia, tworzone dla poszczególnych zastosowań substancji.

 

Sprowadzanie substancji z zagranicy, a import w kontekście REACH

Zakres rozporządzenia REACH dotyczy jedynie momentu wprowadzenia produktu na rynek w ramach Wspólnoty Europejskiej (EOG). Jeśli więc dana substancja została zakupiona np. w Niemczech lub innym kraju obszaru EOG, przemieszanie ich między tymi krajami nie będzie objęte zakresem rozporządzenia REACH. W terminologii UE stosuje się określenie „nabycie wewnątrzwspólnotowe” – dlatego rozporządzenie REACH odnosi się wyłącznie do importu spoza obszaru EOG, np. z Chin czy Stanów Zjednoczonych.

Jednocześnie trzeba pamiętać, że w przypadku Szwajcarii, Norwegii, Islandii i Liechtensteinu system REACH działa tak samo jak w państwach członkowskich EOG. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest obecność tych państw w ramach Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) oraz decyzja wspólnego komitetu EOG nr 25/2008 z dnia 14 marca 2008 r.

 

Kiedy nie trzeba stosować REACH?

Zakres REACH jest bardzo rozległy, ponieważ obejmuje wszystkie substancje wytwarzane, stosowane jako półprodukty lub wprowadzane na rynek zarówno w formie własnej, w preparatach, jak i wyrobach. Mimo to istnieją pewne wyłączenia. Rozporządzenie REACH nie ma zastosowania do:

• odpadów (gdyż nie są substancją, preparatem ani wyrobem w rozumieniu art. 3 rozporządzenia),
• substancji radioaktywnych,
• substancji podlegających kontroli celnej,
• półproduktów niewyodrębnionych,
• przewozu towarów niebezpiecznych,
• substancji w produktach leczniczych, w żywności lub w paszach.

Kiedy zapoznać się z obowiązkami związanymi z REACH?

W sytuacji, w której chcemy sprowadzić z zagranicy nowy produkt w celu dalszej odsprzedaży. Dotyczy to zwłaszcza produktów spoza Unii Europejskiej i Wspólnoty Europejskiej. Wówczas należy wystąpić o wydanie deklaracji zgodności. Gdy producent nie może jej wystawić lub wystąpią wątpliwości w kwestii jej wystawienia, konieczne będzie przeprowadzenie odpowiednich badań na miejscu, czyli w Polsce lub innym kraju UE/EOG, w specjalnie przygotowanym laboratorium.

Zdarza się, że producenci spoza Unii Europejskiej nie wiedzą co i jak wystawić. Wówczas należy przygotować taki dokument samodzielnie i przekazać go producentowi.

 

Wnioski

Celem rozporządzenia REACH jest gwarancja wycofywania z obrotu substancji wzbudzających szczególne obawy w ramach procesu autoryzacji. Chociaż jest to skuteczne i poprawiło sytuację w tym zakresie, to niestety do dziś na rynku stosuje się wiele niebezpiecznych substancji bez potrzeby i to nawet pomimo istnienia ich bezpiecznych alternatyw.

Jest to spowodowane brakiem w krajach UE jednolitych, ekonomicznych lub prawnych bodźców, dzięki którym możliwa byłaby systematyczna wymiana substancji stosowanych do procesów technologicznych. Pozostaje mieć nadzieję, że z czasem dojdzie do całkowitej regulacji rynku substancji na szczeblu europejskim.

 

Marcin Staniszewski

Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy