Oryginalna metoda badania przebiegu procesów chemicznych zachodzących na granicy dwóch niemieszających się cieczy – to temat pracy licencjackiej, która w tegorocznej edycji Złotego Medalu Chemii przyniosła zwycięstwo Michałowi Hamkało z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Laureat oprócz statuetki otrzymał nagrodę finansową w wysokości 10 tys. złotych. Zdobywcą Srebrnego Medalu Chemii i 5 tys. złotych jest Michał Ciach z Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych Uniwersytetu Warszawskiego. Brązowy Medal Chemii i 2,5 tys. złotych otrzymał Miłosz Wieczór z Wydziału Chemicznego Politechniki Gdańskiej.

Młodzi naukowcy
Konkurs „Złoty Medal Chemii” służy promowaniu najzdolniejszych młodych naukowców. Wyłania autorów najlepszych prac licencjackich lub inżynierskich z chemii oraz jej pogranicza z fizyką i biologią. Organizatorem konkursu są Instytut Chemii Fizycznej PAN (IChF PAN) w Warszawie oraz firma DuPont, która jest także fundatorem nagród. Honorowy patronat nad konkursem objął prof. dr hab. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

– Serdecznie gratuluję zwycięzcom konkursu i bardzo się cieszę, że tak młodzi ludzie odnoszą już pierwsze sukcesy naukowe. Chemia jest dziedziną, w której Polska ma silną pozycję, jestem więc przekonany, że jej wybór jako drogi zawodowej otwiera wielkie możliwości – podkreślił prof. dr hab. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

Zgłoszenia
Do tegorocznej, czwartej już edycji Złotego Medalu Chemii nadesłano 47 prac licencjackich lub inżynierskich z 15 uczelni w 10 miastach. Najwięcej zgłoszeń napłynęło z Uniwersytetu Warszawskiego (10), Politechniki Warszawskiej (9) i Uniwersytetu Jagiellońskiego (7).

– W trakcie pisania pracy licencjackiej wiele studentek i studentów zastanawia się, czy warto na poważnie zająć się nauką. Złoty Medal Chemii ma pomóc w podjęciu tej życiowej decyzji. Nasz przekaz do młodych ludzi jest jasny: Zostańcie z nami! Zależy nam na was, bo tylko razem możemy tworzyć wiedzę zdolną zmieniać świat – powiedział prof. dr hab. Robert Hołyst, dyrektor IChF PAN.

Nagrody i wyróżnienia
Oprócz nagród głównych, wyróżnienia i nagrody pieniężne w wysokości 1 000 zł zdobyli: Mirosław Arczyński z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Iwona Gawlik z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Maciej Majewski z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Dawid Zych z Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Śląskiego. Dawid Zych dodatkowo otrzymał Nagrodę Publiczności, przyznawaną przez samych finalistów.

Firma DuPont, współorganizator konkursu i fundator nagród, przyznała ponadto trzy dodatkowe wyróżnienia, biorąc pod uwagę takie kryteria jak dorobek publikacyjny autora, znaczenie praktyczne wyników badań i ich wartość naukową, wykorzystanie nowoczesnych metod analitycznych oraz samodzielność prowadzenia badań. Wyróżnienia, połączone z nagrodą finansową wysokości 2 300 złotych, otrzymali: Iwona Gawlik z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Michał Hamkało z Wydziału Fizyki Uniwersytetetu Warszawskiego oraz Maciej Majewski z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Potencjał polskich naukowców
– Duże zainteresowanie konkursem świadczy o tym, że mamy w Polsce młodych naukowców z ogromnym potencjałem. Zrealizowane przez nich badania warte są promowania i i mam nadzieję, że w przyszłości znajdą zastosowanie w biznesie. Cieszę, że możemy wspierać młodych i tak niesamowicie zdolnych ludzi w realizacji ich celów – stwierdził Piotr Gill, dyrektor generalny DuPont Poland.

Wszyscy finaliści konkursu zyskali możliwość odbycia stażu naukowego w Instytucie Chemii Fizycznej PAN oraz bezpłatnego realizowania projektów badawczych w jego laboratoriach.

W pierwszym etapie konkursu 11 recenzentów naukowych zapoznało się ze wszystkimi nadesłanymi pracami i wyłoniło 15 finalistów. Drugi etap odbył się 18 listopada. Finaliści wygłosili wówczas w IChF PAN krótkie prezentacje dotyczące swych badań i uczestniczyli w dyskusji na ich temat z udziałem jurorów i pozostałych finalistów. Jurorzy ocenili wszystkie wystąpienia i dopiero na tej podstawie wyłonili siedmioro laureatów – zdobywców trzech medali i czterech wyróżnień.

– Konkurs jest organizowany według najlepszych standardów. Staraliśmy się nagrodzić wyróżniających się badaczy. Wybór nie był łatwy ze względu na wysoki i wyrównany poziom nadesłanych prac dyplomowych – podkreślił dr hab. inż. Robert Nowakowski, koordynator konkursu.

Laureaci tak opisują swoje badania:

– Za pomocą złożonego układu optycznego z wiązką femtosekundowych impulsów laserowych udało mi się po raz pierwszy na świecie uzyskać bezpośrednie informacje o zjawiskach katalitycznych zachodzących w obszarze miedzy dwiema fazami w cieczach – wyjaśnia Michał Hamkało, laureat Złotego Medalu Chemii i autor pracy „Badanie katalizy międzyfazowej za pomocą generacji drugiej harmonicznej”. – Reakcje katalizy międzyfazowej są znane od ponad 40 lat i często stosowane w przemysłowych syntezach, ale ich dokładny mechanizm nie był wyjaśniony. Teraz udało się go poznać, a nawet odkryć nowe, dotychczas nieprzewidziane zależności.

– Stworzyłem nowy model matematyczny przełącznika genetycznego, czyli mechanizmu umożliwiającego komórce biologicznej przebywanie w jednym z dwóch stanów: w pierwszym w komórce jest dużo białek jednego rodzaju, hamujących produkcję białek drugiego rodzaju, a w drugim jest na odwrót – mówi Michał Ciach, zdobywca Srebrnego Medalu Chemii, autor pracy „Przełącznik genetyczny w ujęciu teorii gier ewolucyjnych”. – Dotychczasowe równania opisujące takie przełączniki były bardzo skomplikowane i można je było rozwiązywać tylko numerycznie. Dzięki użyciu teorii gier ewolucyjnych, zajmującej się badaniem populacji oddziałujących ze sobą agentów, teraz przełącznik można opisać jednym stosunkowo prostym wzorem.

– W swojej pracy badałem specyficzne oddziaływanie dwóch białek telomerowych z telomerowymi zakończeniami DNA – wyjaśnia Miłosz Wieczór, który otrzymał Brązowy Medal Chemii za pracę „A Molecular Dynamics analysis of TRF1/TRF2 mechanisms of sequence recognition and DNA binding”. – Udało mi się ustalić mechanizm tego oddziaływania i pomyślnie skonfrontować go z dostępnymi danymi eksperymentalnymi, a także zaproponować odmianę mechanizmu, którą prawdopodobnie da się uogólnić na inne typy oddziaływań białko-DNA.

Kolejna edycja Złotego Medalu Chemii rozpocznie się wiosną przyszłego roku. Szczegóły dotyczące konkursu, w tym jego harmonogram i regulamin, są dostępne na stronie internetowej www.zlotymedalchemii.pl.

Źródło i fot.: FleishmanHillard