Najważniejsze ustalenia kontroli

 

Minister Energii

Minister Energii uznał, że zwalczanie szarej strefy na rynku paliw nie należy do jego kompetencji (tylko do innych naczelnych i centralnych organów administracji rządowej np. Ministra Finansów, Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki), w konsekwencji nie doprowadził do opracowania polityki energetycznej państwa w odniesieniu do paliw ciekłych. Ponadto działania legislacyjne Ministra Energii dotyczące zapewnienia konkurencyjności na rynku paliw okazały się niewystarczające. 

Minister Energii nie przeprowadzał analiz ryzyka w zakresie związanym z potencjalnymi i ze zidentyfikowanymi nieprawidłowościami na rynku paliwowym, jak też nie dokonywał analizy charakteru ujawnionych działań nielegalnych i przestępczych, ani nie proponował działań naprawczych. W pracach związanych z nowelizacją przepisów prawa w zakresie rynku paliw, Minister korzystał ze wsparcia instytucji i organizacji branżowych. Minister Energii nie dokonywał bieżącej analizy krajowego rynku paliwowego, a jedynie akceptował sporządzane przez Departament Ropy i Gazu w Ministerstwie Energii miesięczne raporty nt. Monitorowania bezpieczeństwa zaopatrzenia rynku w paliwa. Dane statystyczne pozyskiwane od przedsiębiorstw sektora naftowego, dotyczące m.in. produkcji, importu i eksportu (wolumenu i kierunków) paliw ciekłych i zapasów paliw w podziale na poszczególne asortymenty, na zlecenie Ministra Energii gromadzone są przez Agencję Rynku Energii S.A. i przekazywane bezpośrednio m.in. do Międzynarodowej Agencji Energetycznej, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, Komisji Europejskiej oraz EUROSTAT.

 

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (URE)

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki udzielał koncesji zgodnie z przepisami. Jednakże sposób wykonywania zadań, jakkolwiek zgodny z przepisami (z zastrzeżeniem stwierdzonych nieprawidłowości), nie zapewniał istotnego wkładu organu koncesyjnego w przeciwdziałanie występowaniu szarej strefy na rynku paliw ciekłych.

Prowadząc działalność regulacyjną, obejmującą rynek paliw ciekłych, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki nie analizował i nie szacował ryzyk związanych z nieprawidłowościami występującymi w obrocie paliwami oraz nie proponował działań zapobiegających ich występowaniu. NIK zauważa także, że Prezes URE z niewielkim zaangażowaniem rozpoznawał problemy związane zarówno z udzielaniem koncesji na tzw. czysty obrót, jak i handlem spółkami posiadającymi koncesje na działalność na rynku paliw ciekłych.

Z ustaleń kontroli wynika, że Prezes URE nie wykorzystał uprawnień do kontroli przedsiębiorstw energetycznych prowadzących działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania lub obrotu paliwami ciekłymi, w tym obrotu paliwami ciekłymi z zagranicą. W URE nie opracowano procedur szacowania ryzyka, planu kontroli, zasad typowania przedsiębiorców do kontroli, sposobu prowadzenia kontroli oraz zasad współpracy z innymi organami prowadzącymi kontrolę przedsiębiorców sektora paliw ciekłych. Postępowania dotyczące prowadzenia działalności bez koncesji prowadzono na podstawie dokumentów przedstawionych przez przedsiębiorców (w związku wnioskami dotyczącymi koncesji) lub w wyniku zawiadomienia organów prowadzących kontrole w siedzibie przedsiębiorstwa. Wskazane zaniechania świadczą o braku własnej inicjatywy Prezesa URE.

Prezes URE nie prowadził także kontroli podmiotów zobowiązanych do realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego (obowiązek wprowadzania na rynek paliw transportowych ze źródeł odnawialnych), poprzestając na ustalaniu poziomu tego wskaźnika na podstawie sprawozdań składanych przez przedsiębiorców i wymierzaniu kar pieniężnych w przypadku, gdy nie został on osiągnięty.

Urząd Regulacji Energetyki nie był przygotowany organizacyjnie i kadrowo do prowadzenia kontroli wypełniania warunków działalności objętej koncesjami, w zakresie w jakim dotyczą one paliw płynnych. Jest to o tyle istotne, że aż 97 proc. wydanych koncesji stanowią koncesje na obrót paliwami, czyli na działalność objętą wysokim ryzykiem nieprawidłowości (liczba ważnych koncesji na dzień 30 września 2016 r. wynosiła na działalność na rynku paliw ciekłych 8 284).

Wydział ds. Paliw i Biopaliw ciekłych w URE liczył 8 pracowników, z kolei w delegaturach było średnio po 1,5 etatu. W ocenie NIK - nałożenie nowych zadań wynikających z pakietu paliwowego i pakietu energetycznego bez zasilenia finansowego URE, pogłębi niedobór kadrowy i zwiększy liczbę nierealizowanych zadań.