Zielona Księga jest dokumentem nieposiadającym mocy prawnej, jednak opisuje problem, wskazując możliwe kierunki działania mające na celu zmniejszenie występującego problemu. Zgodnie z jej zapisami dotychczasowa legislacja unijna odnosząca się do sposobu postępowania z odpadami, zostanie poddana procesowi przeglądu do końca 2014 roku.

Zgodnie z obowiązują legislacją – ramową dyrektywą odpadową (dyr. 2008/98/WE) [2], z wszelkimi odpadami (w tym odpadami z tworzyw) należy postępować wg ściśle określonej hierarchii. Według opisanej w art. 4 dyrektywy metodologii postępowania, należy w pierwszej kolejności zapobiegać powstawaniu odpadów, a jeśli jest to niemożliwe, produkt powinien zostać tak skonstruowany, aby mógł być ponownie wykorzystany. Jeżeli nie jest możliwe, dla danego produktu, ponowne jego użycie, wówczas należy unieszkodliwić go poprzesz recykling lub stosować inne metody odzysku (np. odzysk energii). Składowanie odpadu na wysypisku powinno być ostatecznością.

Pomimo wskazania niewątpliwie słusznego kierunku postępowania, brak jest w dyrektywie oraz innych przepisach związanych w gospodarką odpadami konkretnych zapisów wymuszających realizację tychże zaleceń na poziomie europejskim. Powoduje to, że ciągle niezadowalający jest procent odpadów powtórnie wykorzystywanych w stosunku do odpadów zalegających na wysypiskach.

O ile w przypadku Niemiec, krajów Beneluksu, Szwajcarii oraz Austrii wskaźnik odzysku (recykling + odzysk energii) odpadów w roku 2012 przekroczył 95% to już w przypadku Polski wynosi około 65%. W przypadku Cypru i Malty wskaźnik ten nie przekracza 25% [1]. Oznacza to, że w tych krajach 75% będących w obrocie tworzyw sztucznych, w finale znajdzie się na składowisku odpadów.

W Zielonej Księdze zostało zaproponowanych kilka rozwiązań, których zastosowanie mogłoby wpłynąć na znaczne zwiększenie odzysku tworzyw, szczególnie przez kraje w których odzysk jest ciągle na poziomie niezadawalającym:

- zmiana dyrektywy 1999/31/WE [3] ws. składowania odpadów, tak aby pojawiły się w niej zapisy dotyczące znoszenia składowania odpadów z tworzyw lub wprowadzenie zakazu ich składowania;

- wprowadzenie działań dobrowolnych obejmujących wprowadzenie najlepszych dostępnych technik dla producentów opakowań, czy też zainicjowanie kampanii informacyjnych poszerzających wiedzę konsumentów na temat zagrożeń wynikających ze składowania tworzyw;

- nadanie wartości materialnej tworzyw sztucznych np. poprzez wprowadzenie kaucjonowania butelek plastikowych, a także wprowadzenie systemu dzierżawy (obowiązku odbioru przez sprzedawcę) dla niektórych wyrobów z tworzyw sztucznych, co miałoby zagwarantować bezpieczne dla środowiska potraktowanie zużytego sprzętu;

- wiele można zdziałać dla zmniejszenia ilości odpadów na etapie projektowania wyrobów zawierających tworzywa. Z jednej strony możliwe jest projektowanie sprzętu w ten sposób, aby maksymalnie wydłużyć jego trwałość i żywotność. W tym celu np. można zakazać projektowania sprzętu elektrycznego i elektronicznego z określonym czasem działania – sprzęt taki w momencie zepsucia elementów elektronicznych staje się odpadem, pomimo że elementy konstrukcyjne wykonane w tworzyw ciągle posiadają swoje właściwości użytkowe. Możliwe również byłoby projektowanie urządzeń w ten sposób, aby możliwa była wymiana ich podzespołów elektronicznych w celu np. aktualizacji podzespołów, co mogłoby znacznie wydłużyć okres eksploatacji obudowy plastikowej.

- w przypadku produktów jednorazowych, o przewidywanym krótkim okresie życia, np. reklamówek możliwe jest nałożenie regulacji wymuszających stopniowe zastępowanie materiałów wykorzystywanych do ich produkcji, albo przez tworzywa całkowicie biodegradowalne, albo przez inne materiały ulegające szybkiemu rozkładowi (np. papier). Idealnym rozwiązaniem byłoby, gdyby stosowane tworzywa biodegradowalne były jednocześnie tworzywami powstałymi z surowców odnawialnych (np. z odpadów rolniczych) zamiast ropy naftowej, co jednocześnie zmniejszyłoby nieodnawialne wykorzystywanie zmniejszających się światowych zasobów ropy naftowej.

 

Literatura

1. Plastics – the Facts 2013, An analysis of European latest plastics production, demand and waste data, Plastics Europe.

2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy.

3. Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów

 

Więcej przeczytacie Państwo w numerze 3/2014 magazynu „Chemia Przemysłowa”