Zacznijmy od lapidarnej diagnozy. Do tej pory własne technologie i produkty nie były nam potrzebne. Rozwijaliśmy się imponująco na bazie importowanych technologii i do takiego modelu rozwoju dostosowały się polityka gospodarcza, nauka i przemysł. Polska, startując z bardzo niskiego poziomu rozwoju, w ciągu 20 lat dołączyła do krajów o wysokim dochodzie a po kolejnych 10 latach stała się krajem rozwiniętym. Każdy sukces ma jednak swoją cenę. Cena, którą płacimy za podążanie drogą szybszą, tańszą oraz bezpieczniejszą (bez technologicznej niepewności) wiąże się z zaniechaniem kreowania własnych technologii i produktów oraz brakiem doświadczenia, jak organizować w tym celu procesy gospodarcze. W rezultacie w sferze gospodarczej dominuje myślenie krótkoterminowe i wprowadzanie sprawdzonych rozwiązań w obszarach, w których już działamy (poprawa efektywności, wydłużanie łańcuchów wartości). Zbyt mało inwestujemy w badania i rozwój, słabo radzimy sobie z technologiczną niepewnością i nadal preferujemy korzystanie ze sprawdzonych  technologii. Coraz częściej eksperymentujemy z innowacjami, jednak i w tej dziedzinie oczekujemy szybkich sukcesów, więc poszukujemy rozwiązań na wysokim poziomie zaawansowania technologicznego. Nie myślimy o innowacjach, jak o wiodącej sile napędowej przyszłego rozwoju.

Czy można iść dalej tą drogą? Wciąż jeszcze można, tylko czy warto? Jeśli chcemy się dalej rozwijać, nie hamując wzrostu kosztów pracy, musimy sięgnąć do przewag, które dają jedynie własne (innowacyjne) technologie i produkty, rozpoznawalne na rynkach globalnych. Takich technologii nie można kupić. Należy je wykreować, co nie jest ani łatwe, ani szybkie, ani tanie. Nie bez powodu jest to domena najbardziej rozwiniętych gospodarek. Są innowacyjne z konieczności. Aby się rozwijać, muszą osiągać kolejne przyrosty produktywności. Potrafią to robić, bo są już odpowiednio zorganizowane. Innowacje rodzą się tam, gdzie ludzie pracujący w instytucjach państwa, w nauce i w przemyśle współpracują ze sobą, a motorem ich skoordynowanych długofalowych działań jest świadomość, że innej drogi rozwoju nie ma.

Jak z gospodarczego naśladowcy stać się kreatorem przyszłości? W tym celu przejdźmy na poziom firm i przyjrzyjmy się ich strategiom, gdyż one obrazują sposób myślenia o przyszłości. Czym zatem wyróżnia się strategiczne myślenie liderów? Mówi o tym Profesor Richard Rumelt, uznany autorytet w dziedzinie strategii. Oto kluczowe fragmenty tego wywiadu:

Zarządy chcą w strategii zobaczyć drogę do znacznie wyższej wydajności. Firmy, które osiągają sukces na tym polu, charakteryzują się tym, że szybko i umiejętnie wykorzystują zmiany w środowisku, w którym działają: w technologii, w gustach konsumentów, w regulacjach, w cenach zasobów lub zachowaniach konkurencyjnych. Zmiany jednak nie pojawiają się w rocznych cyklach, więc potrzeba pracy nad strategią jest nieregularna, a nie coroczna.

Niestety większość strategicznych planów korporacyjnych ma niewiele wspólnego ze strategią. Są to po prostu trzyletnie lub pięcioletnie, kroczące plany finansowe i projekcje udziałów rynkowych. Takie działania są potrzebne, ale nazywanie tego planowaniem strategicznym stwarza fałszywe oczekiwania, że tego rodzaju ćwiczenie w jakiś sposób stworzy spójną strategię. Kroczący budżet wieloletni (projekcja strumieni przepływów realnych i finansowych) powinien być oddzielony od działań strategicznych i nazwany „długoterminowym planem zasobów".

Równocześnie należy rozpocząć odrębny, nieregularny, proces prac strategicznych, oparty na ocenie szans. Jest to bowiem esencja strategicznego myślenia i punkt wyjścia do zajęcia właściwej pozycji. Strategia zaczyna się od identyfikacji zmian w otoczeniu. Mimo, że konsekwencje tych zmian pojawią się za 10 lub więcej lat, firmy powinny już dzisiaj zająć pozycję, czyli rozpocząć inwestowanie w zasoby, które dzięki nim staną się bardziej wartościowe.

Nie można jednoznacznie przewidzieć, które pozycje są opłacalne, a które nie. Gdybyśmy mogli obliczyć finansowe skutki takich wyborów, nie musielibyśmy myśleć strategicznie; po prostu uruchomilibyśmy arkusze kalkulacyjne. Myślenie strategiczne jest w istocie substytutem posiadania wyraźnych powiązań między pozycjami, które zajmujemy, a ich ekonomicznymi wynikami. Myślenie strategiczne pomaga nam zajmować pozycje w świecie, który jest mylący i niepewny. Funkcjonując w nim nie można pozbyć się dwuznaczności i niepewności, które są odwrotną stroną okazji. Jeśli chcesz pewności i jasności, poczekaj, aż inni zajmą pozycję i zobacz, jak to robią. Wtedy będziesz wiedział, co działa, ale będzie już zbyt późno, aby skorzystać z tej wiedzy.

Prawie wszystkie innowacje wynikają z nieoczekiwanego połączenia dwóch lub więcej rzeczy, więc firmy potrzebują dostępu oraz  kontroli nad odpowiednią pulą wiedzy i umiejętności. Skąd wiemy, jakie zmiany są ważne i jakie zasoby połączyć? Kwestią kluczową jest „następna bariera” rozwoju. Następna bariera ma to do siebie, że zawsze jest niedostatecznie przebadana, niedostatecznie opisana i nie w pełni zrozumiana. Ale to właśnie ona nadaje strategii dynamikę.